| -ABSORPCJA - pochłanianie substancji całą objętością innej substancji, najczęściej gazu przez ciecz lub ciało stałe. |
| -ADHEZJA - przyleganie cieczy do powierzchni ciała stałego. Jest ono wynikiem
sił przyciągania działających pomiędzy cząsteczkami ciała stałego i cieczy. |
| -ADSORBENT - substancja stała o właściwościach chłonnych, na której powierzchni zachodzi proces absorpcji. Właściwości chłonne mają np. węgiel aktywny,
żel krzemionkowy. |
| -ADSORPCJA - gromadzenie się substancji rozpuszczonych w cieczy lub obecnych w fazie gazowej na powierzchni ciała stałego albo cieczy. |
| -AEROZOL - zawiesina w gazie bardzo drobnych cząstek, praktycznie nie opadających pod wpływem ciążenia. Zależnie od stanu skupienia aerozole dzieli się na mgły (cząstki ciekłe)
i dymy (cząstki stałe). |
| -ALARM BOJOWY - rozkaz lub umówiony sygnał podany za pomocą radia, syreny
lun innych środków, nakazujący pospieszne przejście pododdziału (oddziału) w stan gotowości bojowej. |
| -ALARM FAŁSZYWY - jest to wezwania podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej do zdarzenia, które faktycznie nie miało miejsca lub zaistniało, lecz nie wymagało podjęcia działań ratowniczych. |
| -ALARM FAŁSZYWY W DOBREJ WIERZE - zgłaszający zdarzenie zaobserwował symptomy zagrożenia, np.: dymy, pary, zapachy, lecz po przybyciu na miejsce zagrożenie samoistnie zakończyło się bez możliwości stwierdzenia miejsca lub przyczyny, nie stwarzało zagrożenia, np. para z urządzeń wentylacyjnych lub klimatyzacyjnych, dymy lub ognie technologiczne, wypalanie materiałów pod nadzorem w miejscach do tego celu przeznaczonych, inne zdarzenia, które nie wymagały podjęcia działań ratowniczych. |
| -ALARM FAŁSZYWY Z INSTALACJI WYKRYWANIA - zgłaszane przez instalacje wykrywania pożaru lub innych zagrożeń, spowodowane zadziałaniem czujników z takich przyczyn, jak w szczególności: odbłyski światła, dostanie się chwilowe dymu do czujek, wada techniczna czujki, zbyt niski próg alarmu czujki, prowadzone prace powodujące powstanie dymów lub oparów lub z ręcznych ostrzegaczy pożaru nie wymagające podjęcia działań ratowniczych przez podmioty systemu lub inne jednostki ochrony przeciwpożarowej. |
| -ALARM FAŁSZYWY ZŁOŚLIWY - zgłaszając zdarzenie sprawca miał na celu wprowadzenie podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej w błąd. |
| -BEZPIECZEŃSTWO POŻAROWE - stan eliminujący zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, uzyskiwany przez funkcjonowanie systemu norm prawnych i technicznych środków zabezpieczenia przeciw-pożarowego oraz prowadzonych działań zapobiegawczych przed pożarem. |
| -BIODEGRADACJA - rozkład substancji przez określone odmiany mikroorganizmów występujących w środowisku wodnym lub gruncie. |
| -BLEVE - w dosłownym tłumaczeniu oznacza wybuch par wrzących cieczy. Skrót stosuje się powszechnie dla określenia wybuchu powstałego w wyniku gwałtownego wycieku łatwo zapalnej cieczy o temperaturze wyższej od jej temperatury wrzenia przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym. |
| -BILANS SIŁ I ŚRODKÓW - ilościowe zapotrzebowanie sił i środków do przeprowadzenia skutecznej akcji ratowniczo-gaśniczej. |
| -BILANS WODNY - ilościowe zapotrzebowanie wody do gaszenia pożaru. |
| -BIOAKUMULACJA - zgromadzenie w organizmie żywym związku chemicznego
w stężeniu większym, niż występuje on w otoczeniu. |
| -BODZIEC TERMICZNY - każdy czynnik mający (lub mogący wytworzyć) odpowiednio wysoką temperaturę i pojemność cieplną zdolną do zapalenia materiałów palnych bądź zainicjować wybuch gazów, pyłów lub par cieczy palnych. |
| -BODZIEC TERMICZNY - każdy czynnik mający (lub mogący wytworzyć) odpowiednio wysoką temperaturę i pojemność cieplną zdolną do zapalenia materiałów palnych bądź zainicjować wybuch gazów, pyłów lub par cieczy palnych. |
| -BRYGADA - związek pododdziałów i oddziałów realizujący w granicach administracyjnych województwa wielkoobszarowe działanie ratownicze. |
| -CIECZ NIEBEZPIECZNA POŻAROWO - ciecz o temperaturze zapłonu do 55°C. |
| -CIŚNIENIE DYSPOZYCYJNE - ciśnienie przewidziane do pokonania oporów przepływu wody w linii tłocznej między motopompami ustawionymi szeregowo w systemie dostarczania wody na duże odległości przez przetłaczanie. Ciśnienie to wynosi 65 m słupa wody (0,65 MPa). |
| -CIŚNIENIE PRÓBNE - ciśnienie pod jakim bada się węże pożarnicze, elementy urządzenia lub całą instalację przed oddaniem jej do eksploatacji. |
| -CIŚNIENIE ROBOCZE - najwyższe ciśnienie, które może wystąpić podczas pracy urządzenia. |
| -CZAS GASZENIA POŻARU - czas, który upłynął od wejścia do akcji jednostek straży pożarnej do momentu przerwania podawania środka gaśniczego. |
| -CZAS LOKALIZACJI POŻARU - czas, który upłynął od wejścia do akcji jednostek straży pożarnej do opanowania pożaru. |
| -CZAS OPERACYJNY - czas przewidziany na wykonanie przez straż pożarną zadania bojowego. |
| -DEFLAGRACJA - spokojne spalanie substancji wybuchowych, spalanie bez wybuchu. |
| -DEKONTAMINACJA - jest to zespół czynności wykonywanych na terenie akcji ratownictwa chemiczno-ekologicznego zmierzających do zneutralizowania szkodliwego oddziaływania substancji niebezpiecznych na ludzi i otoczenie. |
| -DEKONTAMINACJA WSTĘPNA - jest realizowana bezpośrednio po zakończeniu działań, najczęściej na terenie akcji. Powinna zapewnić poziom skażenia nie zagrażający zdrowiu
i życiu ratownika, a sprzęt używany w trakcie działań nie powinien stać się źródłem dalszego skażenia środowiska i ludzi z nim się stykających. |
| -DEKONTAMINACJA WŁAŚCIWA - jest prowadzona poza terenem akcji - w strażnicy lub specjalnie przeznaczonym do tego celu miejscu. Jej zadaniem jest pełne odkażenie ratowników oraz sprzętu. |
| -DETONACJA - zjawisko rozkładu materiału wybuchowego przebiegające z dużą prędkością, któremu towarzyszy huk i nagłe wyzwolenie dużej energii. |
| -DGW - dolna granica wybuchowości. |
| -DOGASZANIE POŻARU - faza działań bojowych związana z gaszeniem pojedynczych ognisk pożaru. |
| -DOLNA GRANICA WYBUCHOWOŚCI - najniższe stężenie substancji palnej (gazów, par, pyłów) w mieszaninie z powietrzem, przy którym może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego. |
| -DOWÓDCA - osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma prawo do wydawania rozkazów i poleceń podległym ratownikom pododdziałom i oddziałom. |
| -DOWÓDCA ODCINKA BOJOWEGO (DOB) - osoba podlegająca bezpośrednio KAR, otrzymująca od niego rozkazy, odpowiedzialna za oddane jej do dyspozycji siły oraz za skuteczność i wyniki ich działania na przydzielonym odcinku bojowym. |
| -DOWÓDCA ZMIANY - ratownik wyznaczony do kierowania zmianą służbową. - DRUGI RZUT - siły i środki przewidziane w planach obrony do udziału w określonych działaniach bojowych w przypadku gdy siły i środki pierwszego rzutu są niewystarczające. |
| -DYFUZJA - samorzutne mieszanie się składników układu w wyniku chaotycznego ruchu cząsteczek i atomów. |
| -DYM - substancja chemiczna powstała wskutek rozkładu termicznego materiału palnego, występująca w powietrzu w postaci aerozoli drobnych cząsteczek ciał stałych, pary wodnej, sadzy, par cieczy palnych, gazów pożarowych, itp. Ilość wydobywającego się dymu jest tym większa, im więcej pierwiastków węgla mają w swojej strukturze palące się materiały. |
| -DYMOSZCZELNOŚĆ - zdolność do przeciwstawienia się przenikaniu przez elementy budowlane budynku gazów i par lub (i) płomieni w warunkach pożaru, nazywana także szczelnością pożarową. |
| -DYREKTYWA - ustalenie (pisemne) lub wskazówka postępowania wydane przez dowódców przełożonych wyższych szczebli. |
| -DYSLOKACJA - rozlokowanie jednostek straży pożarnej w rejonach działania, rejonie koncentracji, rozmieszczenie stanowisk gaśniczych itp. na terenie akcji. |
| -DYSPERSYJNOŚĆ PIANY - właściwość charakteryzująca stopień rozdrobnienia pęcherzyków piany gaśniczej. Dyspersyjne piany gaśnicze mają pęcherzyki wielkości średnio 3 mm. |
| -DYSPONOWANIE - stawianie w stan gotowości bojowej i kierowanie do działań jednostek ochrony ppoż. i innych podmiotów ratowniczych. |
| -DYSPOZYTOR - funkcjonariusz pożarnictwa pełniący służbę na stanowisku kierowania, którego zadaniem jest przyjmowanie zgłoszeń o pożarach i innych zdarzeniach, ich analizowanie i dysponowanie jednostek straży pożarnej do działań bojowych. |
| -DZIAŁANIA POŁĄCZONE - forma działań łączących natarcie z obroną w celu zmniejszenia szybkości rozprzestrzeniania się pożaru i obrony obiektów położonych bezpośrednio przy strefie spalania. |
| -DZIAŁANIA RATOWNICZE - czynności podjęte w celu ochrony życia, zdrowia, mienia
a także likwidacji źródła powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia. |
| -DZIAŁANIA SKONCENTROWANE - działania polegające na równoczesnym wprowadzeniu do akcji niezbędnej ilości sił i środków celem wykonania zadania bojowego. |
| -DZIAŁANIE W NATARCIU - zob. obrona. |
| -EFEKT GASZENIA - rezultat (wynik) skutecznego przeprowadzenia gaszenia pożaru. |
| -EJEKTOR (EŻEKTOR) - rodzaj pompy zwężkowej do zasysania cieczy lub gazów. |
| -EKSHAUSTOR - ssawa, wentylator wysysający powietrze zanieczyszczone, gazy, pyły lub dymy ze zbiornika, pomieszczenia, itp. i przetłaczający je do atmosfery lub zbiornika oczyszczającego. |
| -EKSPLOZJA - wybuch, przebiegający ze zmienną prędkością liniową rzędu kilkuset lub kilku tysięcy m/s, następujący w wyniku gwałtownego przebiegu reakcji chemicznej lub łańcuchowych reakcji jądrowych. |
| -EMULGACJA - zjawisko polegające na wymieszaniu się cieczy z wodą (np. olej z wodą)
z jednoczesnym utworzeniem trudnej do rozdzielenia emulsji. |
| -EMULSJA - stabilny stan rozproszenia jednej cieczy w innej, np. oleju w wodzie. |
| -EWAKUACJA - całokształt czynności związanych z usuwaniem ludności wywożeniem urządzeń, sprzętu i materiałów z terenu zagrożonego. |
| -FALA PODMUCHU - sferyczny obszar silnie sprężonego powietrza, rozprzestrzeniający się z olbrzymią prędkością we wszystkich kierunkach od środka wybuchu np. jądrowego.
Za czołem fali występuje strefa powietrza o ciśnieniu większym niż ciśnienie atmosferyczne, a następnie strefa rozrzedzenia o ciśnieniu mniejszym od atmosferycznego. |
| -FALA UDERZENIOWA - czynnik rażący wybuchu. Rozprzestrzenia się z prędkością naddźwiękową, malejącą aż do zaniku. Za czołem fali rozchodzącej się we wszystkich kierunkach podąża strefa sprężenia o ciśnieniu większym od atmosferycznego, a za nią strefa rozrzedzenia o ciśnieniu mniejszym od ciśnienia atmosferycznego. |
| -FAZA POŻARU - etap (stadium) pożaru charakteryzujący się pewnymi stanami następującymi po sobie. |
| -FILM OLEJOWY - warstwa oleju pokrywająca powierzchnię wody, zwykle o grubości od kilku do kilkunastu milimetrów. |
| -FRONT POŻARU - odcinek obwodu terenu pożaru, na którym liniowa szybkość rozprzestrzeniania się pożaru jest największa. |
| -GASZENIE POŻARU DYNAMICZNE - podawanie środka gaśniczego podczas ruchu samochodu. |
| -GASZENIE POŻARU STATYCZNE - podawanie środka gaśniczego ze stanowiska gaśniczego stojącego w miejscu lub z działka samochodu na postoju. |
| -GAZ BŁOTNY - gaz palny składający się głównie z metanu, powstający w procesie gnicia ciał organicznych pod wodą. |
| -GAZY TECHNICZNE - gazy wytwarzane i używane na dużą skalę, przechowywane
w stanie skroplonym lub sprężonym w stalowych butlach pod wysokim ciśnieniem.
Zalicza się do nich: tlen, azot, wodór, dwutlenek siarki, dwutlenek węgla i inne. |
| -GEOMETRYCZNA GŁĘBOKOŚĆ SSANIA - różnica poziomów między lustrem wody
w punkcie czerpania a osią pompy. Głębokość tą wyrażamy w metrach słupa wody. |
| -GEOMETRYCZNA WYSOKOŚĆ PODNOSZENIA - różnica poziomów między punktem, do którego podaje się wodę a osią pompy. |
| -GGW - górna granica wybuchowości. |
| -GŁĘBOKOŚĆ DZIAŁANIA GAŚNICZEGO - odległość od czoła pożaru, skrzydeł pożaru lub (i) tyłu pożaru linii stanowisk gaśniczych w głąb terenu powierzchni pożaru, ograniczona m.in. długością rzutu prądu środka gaśniczego. Skuteczna głębokość gaszenia przy gaszeniu wodą wynosi 5 m. |
| -GŁÓWNE NATARCIE - ześrodkowanie sił i środków w określonym czasie na terenie działań bojowych dla przeprowadzenia natarcia o maksymalnej intensywności gaszenia. |
| -GODZINA PRZYJAZDU NA TEREN DZIAŁAŃ - moment zatrzymania samochodu na terenie akcji w miejscu wskazanym przez dowódcę. |
| -GODZINA UGASZENIA POŻARU - moment, w którym na skutek działania bojowego proces spalania ustanie w stopniu nie zagrażającym ponownym rozpaleniem. |
| -GOTOWOŚĆ BOJOWA - zdolność do podjęcia działań interwencyjnych w określonym czasie przez zespół ratowniczy. |
| -GÓRNA GRANICA WYBUCHOWOŚCI - najwyższe stężenie substancji palnej
w mieszaninie z powietrzem, przy którym jeszcze może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego. |
| -GRANICA PLASTYCZNOŚCI - naprężenie, powyżej którego powstaje odkształcenie trwałe materiału po jego odciążeniu. |
| -GRANICA SPRĘŻYSTOŚCI - najwyższe naprężenie w materiale, po usunięciu którego ciało wraca ponownie do postaci pierwotnej. |
| -GRUPA OPERACYJNA - zespół funkcjonariuszy doraźnie wydzielonych lub wydzielonych według ustalonego kryterium do opracowania lub wykonania samodzielnie określonego zadania. |
| -GRUPY POŻARÓW - klasyfikacja pożaru ze względu na rodzaj materiału objętego pożarem. |
| -HEKTOLITR - jednostka objętości równa stu litrom. |
| -HERMETYZACJA - 1) zapobieganie przedostawaniu się do pomieszczeń pracy szkodliwych gazów, par, pyłów. 2) uszczelnienie zamkniętych naczyń, przewodów, pomieszczeń zabezpieczające przed dostawaniem się do wnętrza powietrza lub w celu oddzielenia ich od atmosfery zewnętrznej. |
| -HIGROSKOPIJNOŚĆ - właściwość niektórych ciał polegająca na łatwości pochłaniania wody i pary wodnej. |
| -HYDROLIZA - reakcja chemiczna, w której woda lub jej jony rozkładają substancję na prostsze składniki. |
| -IMPLOZJA - odwrotność eksplozji; zniszczenie naczyń próżniowych spowodowane różnicą ciśnień: zewnętrznego (większego) i wewnętrznego (mniejszego), a więc wskutek nadciśnienia pochodzącego z zewnątrz. |
| -IMPREGNACJA - powierzchniowe lub wgłębne zabezpieczenie materiału impregnowanego związkami chemicznymi przed działaniem ognia i wysokich temperatur. |
| -INFILTRACJA - powolne przenikanie (wsiąkanie) cieczy lub gazu przez pory jakiegoś ciała do wnętrza. |
| -INHIBITOR - katalizator, którego obecność w procesie reakcji chemicznej powoduje zmniejszenie szybkości lub zatrzymanie przebiegającej reakcji. |
| -INTENSYWNOŚĆ GASZENIA - ilość środka gaśniczego podawana na jednostkę powierzchni, kubatury lub obwodu pożaru w jednostce czasu. |
| -INTENSYWNOŚĆ PODAWANIA WODY - stopień natężenia podawania wody jako środka gaśniczego w litrach na metr kwadratowy na sekundę przy gaszeniu pożaru na powierzchni
i w litrach na metr bieżący na sekundę przy gaszeniu pożaru w obwodzie. |
| -IZBICA - budowla wodna zabezpieczająca filar mostu w czasie ruchu lodów, mająca ostrą stalową krawędź, która działa jak klin i służy do rozbijania kry. |
| -JEDNOSTKA RATOWNICZO-GAŚNICZA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ - podstawowa jednostka organizacyjna, posiadająca siły i środki umożliwiające samodzielne organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych
i miejscowych zagrożeń. |
| -JRG PSP - zob. Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP. |
| -KALENICA - poziomy grzbiet dachu dwuspadowego. |
| -KALKULACJA - obliczanie szans; przemyśliwanie, planowanie, rozważanie dotyczące ustalania potrzebnych sił i środków do przeprowadzania skutecznych działań bojowych. |
| -KARTA DOJAZDOWA - dokument operacyjny określający trasę dojazdu od strażnicy do każdej ulicy znajdującej się w rejonie działania. |
| -KARY DYSCYPLINARNE - środki dyscyplinujące, jak: nagana, pozbawienie możliwości awansowania na okres do dwóch lat, wyznaczenie na niższe stanowisko służbowe, obniżenie stopnia pożarniczego i wydalenie ze służby. |
| -KARY PORZĄDKOWE - środki dyscyplinująco-wychowawcze, nakładane przez komendantów. Zalicza się do nich upomnienie i ostrzeżenie. |
| -KATALIZA - proces przyspieszania lub opóźniania reakcji chemicznej po wpływem katalizatorów. |
| -KAUSZA - chomątko, metalowy ochraniacz pętli na końcu linki strażackiej zapobiegający jej przecieraniu się. |
| -KAWITACJA - zjawisko polegające na powstawaniu wewnątrz przepływającej cieczy obszarów nieciągłości, wypełnionych gazem lub parą wskutek obniżenia się ciśnienia
w miejscu znacznego wzrostu prędkości przepływu; działa niszcząco na elementy konstrukcji przez wybijanie bądź nadżeranie cząstek materiału. |
| -KIEROWANIE INTERWENCYJNE - realizowane w strefie zagrożenia lub bezpośrednich działań ratowniczych, w której istnieje zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz mienia
i środowiska lub prawdopodobieństwo jego wystąpienia, w celu likwidacji lub usunięcia skutków zdarzenia oraz zapewnienia bezpieczeństwa ratownikom; kierowaniu interwencyjnemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednej kompanii. |
| -KIEROWANIE STRATEGICZNE - realizowane w celu określenia i przyjęcia niezbędnej strategii w likwidowaniu zagrożenia oraz nadzoru nad kierowaniem taktycznym; kierowaniu strategicznemu podlegają siły wojewódzkich brygad odwodowych albo siły przekraczające wielkością jeden batalion. |
| -KIEROWANIE TAKTYCZNE - realizowane na granicy strefy zagrożenia lub poza nią
w celu wykonania przyjętej taktyki lub określonej strategii oraz nadzoru nad kierowaniem interwencyjnym; kierowaniu taktycznemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednego batalionu. |
| -KLAPA DYMOWA - pokrywa umieszczona na otworze dachu lub stropodachu, otwierana
w celu usunięcia drogą wentylacji naturalnej nagromadzonych w budynkach gorących gazów pożarowych i dymów pożarowych. |
| -KOALESCENCJA - metoda oczyszczania wody z rozproszonego w niej oleju, polegająca na wymuszaniu łączenia się małych kropelek w większe skupiska, wskutek wzajemnych zderzeń w czasie przepływu przez mikrokanały filtra koalescencyjnego. |
| -KOLEKTOR - główna rura zbiorcza dużych rozmiarów z szeregiem odgałęzień przeznaczonych do zbierania lub rozdzielania cieczy, gazów. |
| -KOMPANIA - pododdział w sile trzech plutonów lub czterech sekcji oraz dowódca. |
| -KONDENSACJA - 1) zagęszczenie, stężenie; 2) skroplenie, przemiana pary lub gazu
w ciecz. |
| -KOORDYNACJA - uzgodnione współdziałanie. |
| -KORELACJA - wzajemne powiązanie działania. |
| -KROKIEW - element nośnej konstrukcji dachu w postaci belki drewnianej podtrzymującej pokrycie dachu. |
| -KUBATURA BUDYNKU - objętość wszystkich kondygnacji nadziemnych, przyziemnych
i podziemnych, liczona w metrach sześciennych. |
| -LAKMUS - barwnik stosowany w chemii jako wskaźnik kwasowości roztworów wodnych. Lakmus w obecności kwasu barwi się na czerwono, a zasady na niebiesko. |
| -LEPKOŚĆ - własność płynów charakteryzująca się stopniem ich płynności (lejności)
i przyczepności do różnych ciał podczas ruchu jednych warstw względem drugich, zależna
w dużym stopniu od temperatury i ciśnienia. |
| -LICZBA SPIENIENIA - jest to stosunek objętości piany do objętości roztworu z którego ta piana powstała.. |
| -LIKWIDACJA POŻARU - gaszenie pożaru w celu wyeliminowania możliwości ponownego wznowienia palenia i ostatecznego ugaszenia. |
| -LINIA GAŚNICZA - linia wężowa od nasady tłocznej rozdzielacza, pompy pożarniczej lub hydrantu, zakończona prądownicą lub wytwornicą. |
| -LINIA GŁÓWNA - linia tłoczna od nasady pompy do nasady rozdzielacza. |
| -LINIA SSAWNA - linia wężowa zbudowana z węży ssawnych służąca do pobierania (ssania) wody z otwartych punktów czerpania wody. |
| -LINIA ZASILAJĄCA - linia wężowa od hydrantu do pompy lub od pompy do kolejnej pompy. |
| -LINIOWA PRĘDKOŚĆ ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ POŻARU - droga przebyta przez front pożaru w danym kierunku w jednostce czasu. |
| -LNG (Liquefied Natural Gas) - skroplony gaz naturalny. Głównym składnikiem jest zwykle metan. Termin LNG jest potocznie odnoszony tylko do tego gazu, choć w rzeczywistości LNG składa się również z dwutlenku węgla i siarkowodoru. |
| -LOGGIA - wnęka balkonowa otwarta na zewnątrz budynku, utworzona przez załamanie
i cofnięcie części ściany zewnętrznej w głąb budynku. |
| -LOKALIZACJA POŻARU - powstrzymanie rozprzestrzeniania się pożaru i ograniczenie intensywności procesu spalania. |
| -LPG (Liquefied Petroleum Gas) - skroplony gaz petrochemiczny. Składa się głownie
z propanu, butanu i pentanu. |
| -ŁUK ELEKTRYCZNY - zjawisko przepływu prądu elektrycznego wskutek przebicia warstwy zjonizowanego powietrza lub gazu między częściami urządzeń elektrycznych będących pod napięciem. Zjawisku towarzyszy silne białe światło i wysoka temperatura (ponad 3000$deg;C). Łuk elektryczny jest zdolny do zapalenia wszystkich materiałów palnych i spowodowania pożaru. |
| -ŁUNA - odblask pożaru widoczny nad horyzontem. |
| -MANOMETR - ciśnieniomierz; przyrząd do pomiaru ciśnienia gazu lub cieczy wyższego od ciśnienia atmosferycznego. |
| -MANOMETRYCZNA WYSOKOŚĆ PODNOSZENIA - wysokość podnoszenia geometryczna powiększona o sumę oporów pompy i węży tłocznych mierzona w metrach słupa wody. |
| -MANOWAKUOMETR - przyrząd łączący dwa przyrządy (manometr i wakuometr) służący do pomiaru ciśnienia cieczy wyższego od ciśnienia atmosferycznego oraz do mierzenia próżni (podciśnienia, ciśnienia niższego od ciśnienia atmosferycznego), montowany jest na pompie pożarniczej po stronie ssawnej. |
| -MANSARDA - pomieszczenie mieszkalne na kondygnacji strychowej, mające na ogół część sufitu pochyloną. |
| -MATERIAŁY NIEBEZPIECZNE POŻAROWO - rozumie się przez to ciecze palne
o temperaturze zapłonu poniżej 55°C, gazy palne, ciała stałe wytwarzające w zetknięciu
z wodą lub parą wodną gazy palne, ciała stałe zapalające się samorzutnie w powietrzu, materiały wybuchowe i pirotechniczne, ciała stałe palne utleniające o temperaturze rozkładu poniżej 21°C, ciała stałe jednorodne o temperaturze samozapalenia poniżej 200°C oraz materiały mające skłonności do samozapalenia. |
| -MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY - każdy materiał o aktywności właściwej większej niż 70 Bq/kg. |
| -MIEJSCOWE ZAGROŻENIE - jest to inne niż pożar zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody, a stwarzające zagrożenie dla życia, środowiska lub mienia. |
| -MIEJSCOWE ZAGROŻENIE DUŻE - jako nagłe, nieprzewidziane zdarzenie, podczas którego wystąpiło zbiorowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia dużej wartości lub środowiska naturalnego, występujące na znacznym obszarze. |
| -MIEJSCOWE ZAGROŻENIE LOKALNE - jako nagłe, uszkodzenia części obiektu,
w szczególności budynku lub urządzenia technicznego powodujące przerwę w jego użytkowaniu lub utratę jego właściwości funkcjonalnych, stwarzające zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia. |
| -MIEJSCOWE ZAGROŻENIE MAŁE - jako nagłe, uszkodzenia elementów urządzeń, maszyn, pojazdów, obiektów, które mogą powodować zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia, wymagające interwencji podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej, a także gdy jednostki ochrony przeciwpożarowej wspomagają inne służby ratownicze, porządkowe, mogące także występować jako prawdopodobne, wymagające jednak rozpoznania tego zagrożenia. |
| -MIEJSCOWE ZAGROŻENIE ŚREDNIE- jako nagłe zdarzenie, którego następstwem jest jednostkowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub skażenie środowiska, występujące na niewielkim obszarze, powierzchni lub ograniczone do jednego obiektu. |
| -NADCIŚNIENIE - różnica między ciśnieniem w danym punkcie cieczy lub gazu a niższym od niego ciśnieniem zewnętrznym. |
| -NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE (NDS) - jest to takie stężenie substancji szkodliwej, które przy stałym kontakcie z nią w ciągu 8-godzinnego dnia pracy przez wieloletni nawet okres nie wywołuje żadnych objawów zatrucia. |
| -NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE (NDSCh) - jest to takie stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia - ustalone jako wartości średnie - które nie powinno powodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz jego przyszłych pokoleń, jeśli utrzymuje się ono w środowisku pracy dłużej niż 30 minut podczas pracy zmiany roboczej. |
| -NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE PROGOWE (NDSP) - jest to takie stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia, które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być przekroczone w środowisku pracy. |
| -NAPĘD HYDRAULICZNY - napęd wywołany przez ruch cieczy pod odpowiednim ciśnieniem. |
| -NAPĘD PNEUMATYCZNY - napęd maszyny lub urządzenia osiągany przez wykorzystanie sprężonego powietrza. |
| -NAPIĘCIE KROKOWE - napięcie występujące między punktami ziemi dotykanymi przez stopy człowieka przechodzącego w miejscu naelektryzowanym, wskutek zetknięcia przewodu wysokiego napięcia z ziemią. |
| -NASADA - rodzaj połączenia szybkorozłącznego pożarniczych węży tłocznych i węży ssawnych. |
| -NATARCIE - podstawowa forma działania taktycznego polegająca na bezpośrednim działaniu na ognisko pożaru, zmierzająca do całkowitego przerwania procesu spalania. |
| -NEUTRALIZACJA - zobojętnianie; reakcja wzajemnego działania zasady i kwasu,
w wyniku której powstaje sól i woda. |
| -NORMALNE WARUNKI CIŚNIENIA I TEMPERATURY - 1) w fizyce: temperatura 0°deg; C i ciśnienie 1 atm; 2) w technice: temperatura 20°deg; C i ciśnienie 1 at. |
| -OBRONA - podstawowy rodzaj działania bojowego mający na celu niedopuszczenie do zapalenia się obiektów zagrożonych bezpośrednio lub pośrednio od promieniowania cieplnego lub ognii lotnych, bądź działanie opóźniające rozprzestrzenianie się pożaru. |
| -OBRONA BLIŻSZA - obrona skierowana na obiekty zagrożone bezpośrednio z zadaniem niedopuszczenia do rozprzestrzeniania się pożaru. |
| -OBRONA DALSZA - działania na obiekty zagrożone pośrednio z zadaniem niedopuszczenia do wytworzenia nowych ognisk pożaru. |
| -OBWÓD POŻARU - linia okalająca powierzchnię pożaru. |
| -OCENA MOŻLIWOŚCI - określenie wydajności i przydatności sił i środków zgromadzonych na terenie akcji po ocenie sytuacji. |
| -OCENA SYTUACJI - określenie konsekwencji wynikających ze stanu rozwoju
i rozprzestrzenienia się pożaru oraz stopnia stwarzanych zagrożeń. |
| -ODCINEK BOJOWY - wyodrębniona część np. terenu akcji, terenu pożaru, gdzie jedna lub kilka jednostek straży pożarnej ma określone zadanie do wykonania. |
| -ODWÓD - wydzielone siły i środki pozostające w dyspozycji dowódcy akcji. |
| -ODWÓD TAKTYCZNY - wydzielone siły i środki jako rezerwa (1/3, 1/2 sił zaangażowanych) na terenie działań bojowych pozostające w dyspozycji dowódcy akcji. |
| -OGNIE LOTNE - niespalone, rozżarzone cząstki materiału palnego przenoszone za pomocą wiatru i ruchów konwekcyjnych powietrza na znaczne odległości, mogące powodować powstanie nowych źródeł pożaru. |
| -OGNISKO POŻARU - część terenu pożaru, gdzie spalanie jest najbardziej intensywne. |
| -OGNIE ŻGĄCE - języki ognia powstające w fazie pośredniej między spalaniem
a wybuchem. Warunki sprzyjające takiemu spalaniu występują podczas pożaru
w pomieszczeniu zamkniętym, z którego nie jest odprowadzane ciepło ani produkty spalania, a w którym pożar trwa przez dłuższy czas bez dostatecznego dostępu tlenu.
Ognie żgące powstają w momencie dopływu powietrza bogatego w tlen, np. na skutek otwarcia okna, drzwi. |
| -OGNISKO POŻARU - przestrzeń, w której spalanie jest najintensywniejsze. |
| -OKAP - 1) rodzaj daszka z wyciągiem do chwytania iskier, dymu, gazu wydobywającego się z ogniska, pieca itp.; 2) dolny brzeg dachu wystający poza ścianę budynku w celu odprowadzenia wody opadowej. |
| -OLEJ (rozlewy olejowe) - surowa ropa naftowa, dowolny produkt jej przerobu (z wyjątkiem chemikaliów), a także odpady zawierające ropę lub jej produkty. Dla potrzeb usuwania awarii olejowych pojęciem tym określa się oleje opałowe i napędowe, z wyłączeniem benzyny, do której nie odnoszą się metody usuwania rozlewów olejowych. |
| -OŚ POŻARU - linia prostopadła do frontu pożaru, przechodząca przez teren pożaru zgodnie z kierunkiem rozprzestrzeniania się pożaru. |
| -OTWARTY OGIEŃ - zjawisko spalania się ciał, dostrzegane w postaci płomieni i żaru. |
| -PIANA CHEMICZNA - powstaje w wyniku reakcji chemicznej w roztworze wodnym środka pianotwórczego pomiędzy łatwo rozpuszczalnymi węglanami a mocnym kwasem lub solą hydrolizującą w wodzie z wytworzeniem odczynu silnie kwaśnego, prowadzonej
w zamkniętym zbiorniku lub przewodach rurowych. |
| -PIANA GAŚNICZA CIĘŻKA - zbiór pęcherzyków wypełnionych dwutlenkiem węgla lub powietrzem o liczbie spienienia do 20. |
| -PIANA GAŚNICZA LEKKA - zbiór pęcherzyków wypełnionych powietrzem o liczbie spienienia powyżej 200. |
| -PIANA GAŚNICZA ŚREDNIA - zbiór pęcherzyków wypełnionych powietrzem o liczbie spienienia od 20 do 200. |
| -PIANA MECHANICZNA - powstaje przez energiczne mechaniczne zmieszanie wodnych, zwykle kilkuprocentowych, roztworów środków pianotwórczych z powietrzem lub gazem obojętnym. |
| -PLUTON - pododdział w sile od trzech do czterech zastępów lub dwóch sekcji, liczący
od 15 do 21 ratowników, w tym dowódca. |
| -PŁATEW - belka podłużna w konstrukcji nośnej dachu, łącząca dźwigary, podtrzymująca krokwie lub jętki. |
| -PŁYNNOŚĆ PIANY - jest to zdolność piany do rozpływania się po powierzchni ciał stałych lub cieczy. |
| -PODCIŚNIENIE - różnica między ciśnieniem zewnętrznym, najczęściej ciśnieniem atmosferycznym a niższym od niego ciśnieniem w danym punkcie cieczy lub układu linii wężowej. |
| -PODCIĄG - belka o dużych wymiarach, na której opierają się inne belki danej konstrukcji. |
| -PODPINKA - sprzęt pomocniczy służący do podwieszania węża pożarniczego rozwiniętego między biegami schodów klatki schodowej na drabinie, stosowany w celu odciążenia prądownika oraz zabezpieczenia łączników pożarniczych przed uszkodzeniem zaczepów (kłów) i miejsc zataśmowania. |
| -POGORZELISKO - miejsce gdzie był pożar, są spalone resztki obiektu, zgliszcza, teren po zakończeniu działań. |
| -POMPA STRUMIENIOWA - zob. ejektor. |
| -POWIERZCHNIA POŻARU - rzut strefy spalania na poziomą lub pionową płaszczyznę. |
| -POŻAR - niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nie przeznaczonym. |
| -POŻAR BARDZO DUŻY - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni ponad 1001 m2 lub objętości ponad 5001 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni ponad 101 ha lub jeżeli podano ponad 37 prądów gaśniczych. |
| -POŻAR BLOKOWY - pożar obejmujący kilka kondygnacji jednego obiektu lub pożar zespołu obiektów. |
| -POŻAR DUŻY - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 301 do 1 000 m2 lub objętości od 1 501 do 5 000 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 10 ha i nie większej niż 100 ha lub jeżeli podano 13-36 prądów gaśniczych. |
| -POŻAR MAŁY - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni do 70 m2 lub objętości do 350 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska
i nieużytki, o powierzchni nie większej niż 1 ha lub jeżeli podano do 4 prądów gaśniczych. |
| POŻAR OTWARTY - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający się na odkrytej przestrzeni z oznakami żarzenia lub świecenia. |
| -POŻAR PODPOWIERZCHNIOWY (torfowo-murszowy) - pożar głębszych warstw gruntowych, najczęściej na terenach łąk i lasów. |
| -POŻAR PRZESTRZENNY - pożar obejmujący wiele obiektów, pożar lasów, upraw itp. |
| -POŻAR ŚREDNI - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 71 do 300 m2 lub objętości od 351 do 1 500 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 1 ha i nie większej niż 10 ha lub jeżeli podano 5-12 prądów gaśniczych. |
| -POŻAR UKRYTY - pożar, który rozwija się i rozprzestrzenia w pustych przestrzeniach stropów, stropodachów, ścian, podłóg itp., bez oznak świecenia i żarzenia. |
| -POŻAR WEWNĘTRZNY - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający wewnątrz obiektu. |
| -POŻAR WEWNĘTRZNY UKRYTY - pożar w pustych przestrzeniach stropów, ścian, wewnątrz urządzeń i aparatów technologicznych. |
| -POŻAR WEWNĘTRZNY OTWARTY - pożar w przestrzeni zamkniętej z widzialnym ogniskiem. |
| -POŻAR WIERZCHOŁKOWY - pożar całkowity drzewostanu lasu. |
| -POŻAR W ZARODKU - pożar, który nie rozprzestrzenił się poza miejsce powstania. |
| -POŻAR ZEWNĘTRZNY - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający na zewnątrz obiektu lub poza obszarem budynku. |
| -PRACE NIEBEZPIECZNE POŻAROWO - prace, których prowadzenie może powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu. |
| -PRZECIWOGIEŃ - gaszenie pożarów przestrzennych lasów, upraw itp. przez zapalenie przed frontem pożaru ustalonej powierzchni na całej szerokości kierunku rozprzestrzeniania się pożaru i wypaleniu jej przy podjęciu działań obronnych. |
| -PRZECIWPOŻAROWY WYŁĄCZNIK PRĄDU - to wyłącznik odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru. |
| -POŻOGA - pożar rozprzestrzeniający się z dużą prędkością i obejmujący znaczne powierzchnie. |
| -PUNKT CZERPANIA WODY - miejsce poboru wody dla potrzeb akcji ratowniczo-gaśniczej. |
| -REAKCJA EGZOTERMICZNA - przemiana fizyczna lub chemiczna, w której energia oddawana jest przez reagenty do otoczenia, np. spalanie. |
| -REAKCJA ENDOTERMICZNA - przemiana fizyczna lub chemiczna, w której energia jest pobierana przez reagenty z otoczenia. |
| -RETENCJA - czasowe zatrzymanie nadmiernej ilości wód lub ścieków w zbiorniku, w celu stopniowego ich odprowadzenia (zbiornik retencyjny). |
| -ROTA - dwuosobowy zespół ratowników, wchodzący w skład tego samego zastępu lub specjalistycznej grupy ratowniczej, wykonujący zadania ratownicze lub zabezpieczające, wyposażony w sprzęt ochrony osobistej. |
| -ROZKAZ BOJOWY - 1) polecenie (nakaz) podjęcia działania lub zaniechania działania podczas prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej; 2) polecenie KAR obowiązujące uczestników akcji ratowniczo-gaśniczej, określające zadania bojowe oraz sposoby ich realizacji w celu ratowania zagrożonych i likwidowania pożaru. |
| -ROZPOZNANIE - zorganizowane, aktywne i ciągłe działanie prowadzące do uzyskania informacji co do warunków i przebiegu zdarzenia. |
| -ROZPOZNANIE BOJEM - forma rozpoznania polegająca na zbieraniu informacji
z równoczesnym prowadzeniem działań. Charakterystyczna dla pierwszej fazy działań
w sytuacji dużego zagrożenia. |
| -ROZPOZNANIE OGNIOWE - działanie prowadzące do uzyskania informacji o przebiegu pożaru i możliwości prowadzenia akcji gaśniczej. |
| -ROZPOZNANIE RATOWNICZE - działania prowadzące do uzyskania informacji o stopniu zagrożenia ludzi, zwierząt i mienia oraz określenia możliwości udzielania skutecznej pomocy. |
| -ROZPOZNANIE SZCZEGÓŁOWE - działanie prowadzące do uzyskania danych pozwalających na ocenę skuteczności działań i umożliwiające dokonanie korekty postępowania. |
| -ROZPOZNANIE WODNE - działania prowadzące do uzyskania informacji o zasobach wodnych i możliwościach ich wykorzystania. |
| -ROZPOZNANIE WSTĘPNE - działania prowadzące do uzyskania informacji dających ogólną orientację w sytuacji w stopniu pozwalającym na podjęcie decyzji co do wariantu działania. |
| -ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ POŻARU - przyrost powierzchni lub objętości pożaru. |
| -RZAZ - szczelina powstająca w drewnie wskutek częściowego przepiłowania piłą poprzeczną, pilarką, itp. |
| -SAGAN - topór strażacki. |
| -SAMORATOWANIE - ratowanie siebie z wyższych kondygnacji za pomocą linki strażackiej i zatrzaśnika. |
| -SEKCJA - pododdział w sile dwóch zastępów, liczący od dziewięciu do 12 ratowników, w tym dowódca. |
| -SKLEPIENIE - strop budowli wykonany w kształcie łuku. |
| -SKRZYDŁA POŻARU -linie boczne ograniczające teren. Określa się je stając twarzą do frontu pożaru. |
| -SPECJALISTYCZNA GRUPA RATOWNICZA - pododdział ratowników posiadających specjalistyczne przeszkolenie i uprawnienia, wyposażony w sprzęt dostosowany do wykonania specjalistycznego zadania ratowniczego, w sile uzależnionej od specyfiki danej specjalności. |
| -SPALANIE CAŁKOWITE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, podczas której produkty nie ulegają dalszemu spalaniu. Produktem całkowitego spalania jest dwutlenek węgla. |
| -SPALANIE DYFUZYJNE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, która zależy tylko od czasu koniecznego dla zaistnienia fizycznego kontaktu tlenu z ciałem palnym. |
| -SPALANIE KINETYCZNE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, przy której czas spalania zależy tylko od szybkości reakcji chemicznej między tlenem a ciałem palnym. |
| -SPALANIE NIECAŁKOWITE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, podczas której otrzymane produkty w wyniku procesu spalania mogą spalać się dalej. |
| -SPALANIE DETONACYJNE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, której towarzyszy występowanie fali podmuchu. |
| -SPALANIE LAMINARNE - uporządkowane spalanie, spalanie spokojne. |
| -SPALANIE TURBULENTNE - spalanie burzliwe powstające na skutek przypadkowych
i nieuporządkowanych zmian kierunku i prędkości przemieszczania się powietrza, produktów spalania pod wpływem różnicy temperatur. |
| -STANOWISKO BOJOWE - miejsce, w którym ratownik wykonuje określone działania wynikające z potrzeb akcji. |
| -STANOWISKO DOWODZENIA - miejsce pracy kierującego działaniami ratowniczo-gaśniczymi. |
| -STANOWISKO GAŚNICZE - miejsce pracy prądownika. |
| -STANOWISKO GAŚNICZE NIŻSZE - usytuowane poniżej ogniska pożaru. |
| -STANOWISKO GAŚNICZE ODKRYTE - stanowisko bojowe na którym ratownik pracuje bez przesłon i narażony jest na niebezpieczeństwo działania zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia. |
| -STANOWISKO GAŚNICZE OSŁONIĘTE - stanowisko bojowe, na którym ratownik pracuje za zasłoną chroniącą go przed skutkami zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia. |
| -STANOWISKO GAŚNICZE RÓWNE - usytuowane na poziomie ogniska pożaru. |
| -STANOWISKO GAŚNICZE RUCHOME - stanowisko ze zdolnością manewrowania
i przemieszczania się. |
| -STANOWISKO GAŚNICZE STAŁE - stanowisko bez możliwości przemieszczania się. |
| -STANOWISKO GAŚNICZE WYŻSZE - usytuowane powyżej ogniska pożaru. |
| -STANOWISKO KIEROWANIA (PA, RSK, WSKR, KCKR) - miejsce z którego zapewniona jest możliwość dysponowania jednostkami straży pożarnych, organizowanie
i koordynowanie działań ratowniczych, prowadzenie działalności operacyjno-technicznej oraz współdziałania z innymi podmiotami ratowniczymi. |
| -STANOWISKO ROZDZIELACZA - miejsce ustawienia rozdzielacza. |
| -STANOWISKO WODNE - miejsce ustawienia pompy i miejsce pracy obsługującego ją. |
| -STREFA ODDZIAŁYWANIA CIEPLNEGO - przestrzeń w której wydzielone ciepło stwarza niebezpieczeństwo zmian w sytuacji pożarowej oraz zagrożenie dla ludzi i mienia. |
| -STREFA POŻAROWA - to przestrzeń wydzieloną w taki sposób, aby w określonym czasie pożar nie przeniósł się na zewnątrz lub do wewnątrz wydzielonej przestrzeni. |
| -STREFA SPALANIA - przestrzeń, w której przebiegają procesy spalania. |
| -STREFA ZAGROŻENIA WYBUCHEM - przestrzeń, w której może występować mieszanina substancji palnej z powietrzem o stężeniu zawartym między DGW i GGW. |
| -STROP - przykrycie płaskie poziome dzielące budynek na kondygnacje. |
| -STROPODACH - przykrycie płaskie lub krzywiznowe spełniające jednocześnie rolę stropu
i dachu. |
| -SUCHY PION - przeciwpożarowe urządzenia wodne, przeznaczone do szybkiego podania wody na wyższe kondygnacje budynku sprzętem straży pożarnej. |
| -SYTUACJA POŻAROWA - stan rozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru w danym momencie. |
| -SZTAB AKCJI - pomocniczy organ kierującego działaniami ratowniczymi. |
| -SZTOLNIA - poziome lub lekko nachylone wyrobisko korytarzowe umożliwiające dostęp do złoża w górzystym terenie. |
| -SZYK BOJOWY - rozmieszczenie stanowisk bojowych do wykonania wspólnych czynności w danym ugrupowaniu bojowym. |
| -SZYK FRONTALNY - ustawienie stanowisk bojowych wzdłuż linii frontu pożaru. |
| -SZYK "KĄTEM W PRZÓD" LUB "KĄTEM W TYŁ" - ustawienie stanowisk tak, by najdalej wysunięte torowały drogę dla pozostałych. |
| -SZYK OKRĄŻAJĄCY - rozmieszczenie stanowisk bojowych wzdłuż obwodu pożaru. |
| -SZYK OSKRZYDLAJĄCY - rozmieszczenie stanowisk bojowych z jednego lub dwóch skrzydeł pożaru z zadaniem zawężania frontu pożaru. |
| -SZYK PIĘTROWY - działania polegające na ustawieniu stanowisk bojowych na różnych poziomach. |
| -SZYK "WYSTĘP W LEWO" LUB "WYSTĘP W PRAWO"- działania stosowane przy intensywnie rozprzestrzeniającym się pożarze polegające na ustawieniu stanowisk skośnie do kierunku przemieszczania się ich z zadaniem zbijania płomieni i torowaniu drogi dla stanowisk dogaszających. |
| -ŚRODEK POWIERZCHNIOWO CZYNNY - substancja dodawana do cieczy w celu polepszenia jej zdolności zwilżającej, tj. obniżenie napięcia powierzchniowego. |
| -ŚWIETLIK - oszklony otwór w suficie lub dachu, dający się otwierać i zamykać, mający na celu oświetlenie pomieszczenia światłem dziennym. |
| -TĄPNIĘCIE - wstrząsy podziemne, połączone z hukiem, wywołane pękaniem i usuwaniem się skał w kierunku wyrobiska. |
| -TEMPERATURA ABSOLUTNA - temperatura zera bezwzględnego mierzona według skali Kelvina. |
| -TEMPERATURA KRYTYCZNA - temperatura właściwa dla danego gazu, powyżej której nie może on być skroplony niezależnie od wielkości zastosowanego ciśnienia. |
| -TEMPERATURA ZAPŁONU - najniższa temperatura, przy której wytworzona mieszanina par cieczy z powietrzem pod wpływem czynnika inicjującego ulegnie zapaleniu. |
| -TEREN AKCJI - obszar obejmujący teren pożaru oraz tereny związane z prowadzonymi działaniami położone poza granicami terenu pożaru. |
| -TEREN POŻARU - obszar na którym znajdują się pomieszczenia, całe budynki, lasy oraz inne obiekty, materiały i budynki zagrożone bezpośrednio przez działanie temperatury oraz zagrożone pośrednio przez ognie lotne. |
| -TLENIE - 1) spalanie materiałów palnych w warunkach niedostatecznej ilości tlenu;
2) spalanie materiału palnego bezpłomieniowe (żarzenie). |
| -TRWAŁOŚĆ PIANY - jest to zdolność piany do zachowania swoich właściwości, jakie uzyskała w momencie wytworzenia. Trwałość piany określana jest na podstawie szybkości wypływu z niej wodnego roztworu środka pianotwórczego. |
| -TYŁ POŻARU - linia znajdująca się po przeciwnej stronie jego rozprzestrzeniania się
i rozgraniczająca obiekty palące się od niepalących. |
| -UDARNOŚĆ - odporność materiału na pęknięcie przy uderzeniu. |
| -UGRUPOWANIE BOJOWE - ustawienie sił i środków do wykonania zadania bojowego, realizowane w szyku bojowym. |
| -ZAGROŻENIE POŻAROWE - zespół czynników określonych stosownymi parametrami, mających wpływ na możliwość powstania i rozprzestrzeniania się pożarów. |
| -ZAMIAR TAKTYCZNY - określenie celów działania taktycznego, ich kolejności oraz sposobów ich realizacji. |
| -ZARZEWIE OGNIA - żarzące się węgle, żar, iskry, żagwie itp. mające odpowiednią pojemność cieplną i odpowiednio wysoką temperaturę zdolną do podtrzymania procesu spalania lub zdolną doprowadzić do powstania nowego pożaru, lub powstania pożaru wtórnego. |
| -ZASTĘP - pododdział liczący od trzech do sześciu ratowników, w tym dowódca, wyposażony w pojazd przystosowany do realizacji zadania ratowniczego. |
| -ZMIANA SŁUŻBOWA - zespół ratowników pełniących służbę w układzie zmianowym, podzielonych na sekcje, zastępy i roty. |
| -ZOBOJĘTNIANIE - proces zachodzący przy dodawaniu do nadmiaru kwasu (zasady) takiej ilości zasady (kwasu), że powstająca substancja ma odczyn obojętny (jej pH=7). |
| -ŻAR - 1) materiał palny spalający się bezpłomieniwo; 2) faza spalania płomieniowego,
w której lotne substancje przestały wydobywać się z materiału palnego (nastąpiło odgazowanie).
|
